Henrie Henselmans en Sef van Ments
Bestuurlijke bemoeizorg in een Joodse GGZ-organisatie
1 juli 2014 fuseert het kleine Sinai Centrum (locaties in Amstelveen en Amersfoort) met het veel grotere Arkin, een GGZ-instelling met meerdere BV’s in Amsterdam en omstreken. Wat betekent de fusie voor de Joodse identiteit van het Sinai Centrum en voor de ambitie om een topklinisch centrum voor psychotraumazorg te worden? Hoe kijkt vertrekkend bestuurder Henrie Henselmans terug op de vier jaar dat hij bestuurder was en op de veranderingen die hij heeft bewerkstelligd? En wat vindt toezichthouder Sef van Ments van de bestuursstijl van Henselmans en de toekomstperspectieven voor het Sinai Centrum. VDH Executive sprak met hen.
Vier dimensies als leidraad
Van oorsprong is Henrie Henselmans (1956) sociaalpsychiatrisch verpleegkundige, daarna deed hij wetenschappelijk onderzoek en schreef hij een proefschrift over bemoeizorg. Inmiddels bekleedt hij al meer dan 20 jaar managementfuncties in de GGZ.
'Eigenlijk hou ik me nu bezig met bestuurlijke bemoeizorg: zorgvuldig omgaan met weerspannigheid en met veel verschillende perspectieven. Ik probeer zoveel mogelijk rekening te houden met het perspectief van cliënten, hun naasten en de behandelaars (triadisch werken). Steeds te kijken vanuit een systeembenadering, hoe verhouden personen zich tot de organisatie: het bestuur (ikzelf), de raad van toezicht, de ondernemingsraad.'
'Ik heb geen bedrijfskundige achtergrond, maar kijk wel eerst of de financiën op orde zjin. Als dat niet loopt heeft iedereen daar last van. Vier dimensies vormen mijn leidraad: de organisatie als bedrijf, als professionele club en als gemeenschap, en daar komt de joodse identiteit als complicerende factor dan nog bij.'
'Met die vier dimensies in mijn achterhoofd stel ik mezelf steeds de vraag: Waar is dit goed voor? Bij mijn komst in 2010 werd ik gewogen: Hoe gaat die (van oorsprong katholieke) man met het joodse aspect om? Heeft hij wel genoeg affiniteit met de joodse identiteit? Maar daar ligt voor mij juist de uitdaging, een kleine organisatie met complexiteit en dynamiek leiden. Ingewikkelde vraagstukken, waarbij je even niet weet wat te doen, vormen een verrijking van de functie.'
Vragen stellen
Sef van Ments (1958) is lid van de raad van toezicht (met een statutair bepaalde Joodse samenstelling ). Van Ments woont in Amstelveen en voelt zich sterk verbonden met de joodse gemeenschap. Hij heeft een achtergrond als antropoloog - musicoloog en werkt als organisatieadviseur en partner bij Twynstra Gudde, waar hij veranderprocessen in organisaties begeleidt.
'Ik stel me graag de vragen: Wat gebeurt er in deze organisatie? Waar zit het vast? Hoe kan ik dingen losweken? De ervaringen en inzichten uit het begeleiden van organisatieveranderingen neem ik mee in mijn rol als toezichthouder bij Sinai.'
'Ik ben meer een beschouwer dan een interventionist, eindeloos nieuwsgierig: Waarom gaat het hier zoals het gaat? Ik wil niet a priori al iets vinden, maar zoeken naar het veranderproces dat bij een organisatie past. Elke veranderopgave begint met introspectie. Je moet de taaiheid van wat er is onderzoeken, dikwijls herhalen mensen wat al eerder is gedaan.'
'Net als Henrie wil ik niet als een dolle stier door de porseleinkast gaan, maar me laten sturen door wat in een specifieke situatie nodig is. Toen Henrie bij het Sinai Centrum kwam viel mij op dat hij een actieve affiniteit met en een oprechte interesse in de joodse identiteit had, maar dat hij ook weer niet teveel judenfreundlich was. Die genuanceerde en beschouwende houding beviel me wel.'
Zoeken naar samenwerking
Aanvankelijk was de opdracht van Henselmans om de zorg voor verstandelijk gehandicapten bij een andere organisatie onder te brengen en een doorstart te maken als zelfstandige GGZ-organisatie.
'Maar na een jaar of twee ging ik vragen stellen bij die eigenstandigheid. Op één A4-tje maakte ik een lijstje met potentiële kandidaten voor samenwerking. Aan de hand van de vier genoemde dimensies (het Sinai Centrum als bedrijf, als professionele organisatie, als gemeenschap en als joodse organisatie) begonnen we bij elke kandidaat de voor- en nadelen te onderzoeken.'
'Het heeft lang geduurd voordat hier iets uitkwam omdat dit een zorgvuldig proces moest zijn. En men had tijd nodig om aan het idee te wennen. De vraag van samenwerking heeft zo’n anderhalf jaar voortdurend op de agenda gestaan.'
Joodse waarden borgen
Van Ments: 'Het afstoten van de verstandelijk gehandicaptenzorg en zelfstandig verder gaan als GGZ-organisatie was goed gegaan. Toen kwam de vraag: Hoe nu verder? Wat is de toegevoegde waarde van samenwerking, gezien de doelstellingen van de organisatie? Dat beweging nodig was werd door iedereen gedeeld, maar hoe?'
'Aan de ene kant had je de mogelijkheid van samenwerking met een grote regionale GGZ-instelling. Aan de andere kant was ook een joods scenario denkbaar, het creëren van een zorgcircuit voor de joodse doelgroep. Maar dit was geen goede optie, omdat verbinding op de joodse identiteit alleen, onvoldoende basis onder samenwerking is. Bovendien zijn veel joodse instellingen nogal naar binnen gekeerd.'
'Als je deel wordt van een algemene GGZ-instelling kun je met behulp van een statuut de joodse waarden borgen. Tegelijk moet je voor ogen houden dat de joodse doelgroep steeds kleiner wordt. De fusie met Arkin is goed en nodig, anders hadden we als organisatie op wat langere termijn niet overleefd. Maar nu moeten we eerst als BV binnen Arkin settelen, naast andere BV’s en ‘merken’.'
Financiële en morele overwegingen
Tot voor kort kreeg het Sinai Centrum van het ministerie van VWS een toeslag voor de meerkosten voor het behoud van de joodse identiteit (veiligheid, voedsel, rabbijnen; het zogenaamde ‘bestendig beleid’), maar het ministerie wil deze extra financiering op termijn beëindigen. Henselmans worstelde met de eenzijdig financiële logica van VWS.
'Dit vraagstuk heeft niet alleen een financiële, maar ook een morele dimensie. Ik heb een afbouwschema voorgesteld op basis van demografie: de regeling eindigt bij overlijden van het laatste eerste generatie slachtoffer (geboren in 1945). De joodse identiteit van het Sinai Centrum wordt niet alleen bepaald door religie, maar zeker ook door de Shoah. Morele overwegingen leiden ertoe de extra financieringsstroom langzaam af te bouwen, met een verlaging van ongeveer 5% per jaar. Ik vind dit een mooi voorbeeld van evenwichtig omgaan met identiteit en geld, van allebei een beetje binnenhalen. Dat zal ook gevraagd worden van de nieuwe bestuurder van de BV binnen Arkin, al zal Arkin zelf ook de strategie gaan meebepalen.'
Machtswoord
Van Ments: 'Henrie heeft naar VWS heel verstandig geopereerd: respectvol omgaan met de joodse identiteit én extra geld veilig stellen voor de zorg aan mensen met grote trauma’s. Hij heeft ingewikkelde joodse vraagstukken goed opgelost, bijvoorbeeld de introductie van iemand van liberale huize in het van oorsprong orthodoxe rabbinaat van het Sinai Centrum.'
Maar ondanks alle soepelheid heeft Henselmans toch ook twee keer het machtswoord gesproken. Zo moeten nu bij niet-reanimeerverklaringen de richtlijnen van het KNMG gevolgd worden, wat o.a. betekent dat alleen bij joodse patiënten een rabbijn wordt geconsulteerd. Vroeger consulteerden artsen bij deze vragen de rabbijn bij álle patiënten.
Toen Van Ments in 2008 aantrad en Henselmans in 2010 moest er een flinke ontwikkelingsslag gemaakt worden op het gebied van professionele zorginhoud, kwaliteit en de eisen van het nieuwe zorgstelsel. Henselmans heeft – in overleg met de geneesheer directeur – medewerkers moeten ontslaan of fors moeten aanspreken.
'Er was wel veel professionaliteit, maar niet verbonden met de organisatiedoelstellingen en de professionals waren ten opzichte van elkaar te mild. Toen ik doorkreeg hoe het werkelijk zat, ben ik harder gaan optreden. Ik ben niet streng en tamelijk open, maar als er een grens wordt overschreden treed ik hard op: wanneer patiënten schade wordt berokkend of als een medewerker een giftige uitwerking heeft op de gemeenschap. Ik heb meer zicht ontwikkeld op de irrationaliteit in besluiten, geleerd om met tegenwind te werken. Sinai had een goede strategische oriëntatie hard nodig om met weinig geld verbeteringen te kunnen realiseren.'
Co-existentie bestuur en toezicht
Henselmans: 'Ik heb de luxe gekend om samen met de raad van toezicht één-op-één de strategie te kunnen uitzetten. Ik heb nooit gevochten met de raad van toezicht, maar als eenhoofdige bestuurder voel je je wel eens eenzaam. In de loop der tijd ben ik de individuele toezichthouders meer gaan gebruiken om te sparren, bijvoorbeeld over financiële of identiteitskwesties. Daarnaast heb ik een goed extern netwerk voor intervisie. Ik ben niet zo van lunchen op het terras, maar haal mijn lol uit het werk.'
Van Ments: 'Henrie heeft geen last van narcisme, hij is in die zin een atypische bestuurder. In de beginperiode hebben we wel aan elkaar moeten wennen. Hij was gewend om op zijn eigen manier te handelen. Dan kreeg ik in de joodse gemeenschap in Amstelveen op zaterdag van Sinai-vrijwilligers de volle laag over gevoelige zaken waar Henrie ons niet over had geïnformeerd. Maar in de loop der tijd hebben we een vruchtbare co-existentie weten te vinden.'
BV Sinai en topklinische traumazorg
Op dit moment is statutair bepaald dat de functies van rabbijnen en toezichthouders door joden moeten worden vervuld. De nieuwe BV Sinai binnen Arkin krijgt, net als de andere BV’s, een eigen raad van commissarissen. Hierin zal één lid met joodse identiteit zitting hebben.
De huidige raad van toezicht zoekt een goede nieuwe bestuurder die de BV Sinai kan runnen volgens Nederlandse bestuurskundige principes. Daarnaast heeft het Sinai Centrum de ambitie om een topklinisch centrum voor psychotraumazorg te worden.
Henselmans: 'Ik ben wel tevreden over wat ik achterlaat, maar had graag meer stappen willen zetten in de professionaliteitsontwikkeling, met name in de topklinische kant van de traumazorg. Maar met een krimpscenario en korting op korting zat dat er helaas niet in. Er zijn geen andere titels meer om geld te krijgen dan de DBC’s.'
'De ambitie om topklinische traumazorg te leveren is niet eenvoudig, maar wel realistisch. Het sluit aan bij de geschiedenis van de deskundigheid in het Sinai Centrum op het gebied van zorg bij psychotrauma’s. Arkin gaat het topklinische denken verder versterken.'
Door Ir. Wouter Albersen en Ir. Marij Vulto
Lees meer over de vacature van bestuurder bij Sinai Centrum.
reacties
Plaats een reactie